In Greek Mythology the Aegean Stables were the most disorganized and the dirtiest, cleaning it would take hordes of men and months of labor, therefore impossible for one man to do in a brief span. When the task was given to Hercules, he did it in a day – by changing the flow of a river and having it coursed through the stinking hell. The modern corollary is the case of the IBT (Integrated Bus Terminal) and the Public Markets, which the new administration dubbed as “dirty” literally and figuratively, especially the latter – with allegations of discrimination and money-making shenanigans of some corrupt minds. To a young (but retired) Marketing expert the task was assigned. Pedrinio Usaraga Besa, Jr. (PUB), who used to work with Coca-Cola, became the trouble-shooter.

In the first interview we did together in “Nangutana Lang” (DYRD-ZD, 6:30 PM, daily), I insinuated the possibility of the job being corruptible because of the temptations surrounding it. Two or three earlier Market Administrators have already been known to be a bit Napolic; because of their proximity to corrupt practices.

In these excerpts of the September 19 interview, how do you grade Jun Besa as a Market Administrator?

LMP: Tungod sa kadako sa problema sa merkado ug sa Integrated Bus Terminal (IBT), nanginahanglan kini ug usa ka tawo nga taas ug pasensya. Busa, mangutana ko, karon nga nakahibalo na ka, isip Market Administrator, sa problema nga gisuong, magpadayon ba ka sa imong trabaho? O, mobahag ang imong ikog.

PUB: Tinuod nga aduna kita’y daghang problema, sa atong Central Market ug IBT. Sa pagkakaron, hinay-hinay natong gihatagan ug aksyon ang maong mga problema. Regarding sa pangutana kon mo-surrender ba ta, para nako, “No retreat, no surrender,” kon ang pagserbisyo sa katawhan ang pagahisgutan.

LMP: Ang imong trabaho nanginahanglan dili lang ang political will, kon dili sobra pa. Sa maong trabaho daghan kang mahimong kontra.

PUB: Tinuod na. In fact, daghan kitang nadunggan nga aduna’y nasuko kanato, tungod sa atong pag-implimintar sa mga ordinansa. Nabag-ohan ang uban, ug naka-ingon sila nga strikto kita. Apan kon soft ang usa ka pagkatawo, abusaran man pod. So, dapat atong ibutang sa saktong lugar ug pamaagi ang pag- implimintar sa mga balaod. Moabot ang panahon nga makasabot sila sa atong katuyuan.

LMP: Anyway, aduna man pod kay lagda nga gituman. Kon dili pod ka mosubay, wala man pod kay mahimo.

PUB: Ang amo lang ani, Sir Loy, mag-basi lang ta sa atong ordinansa. Ug unsa ang naa sa lagda, mao ang atong sundon.

LMP: Unsa na ang update sa plano nga ibalhin ang mga sidewalk vendors diha dapit sa Shoppers Mart ngadto sa Sityo Ubos?

PUB: Pagkakaron, wala na ta’y makita nga manindahay dihang dapita. Apan, aduna’y panahon nga anaa gihapo’y maninda, ug consistent ang atong pagbantay sa area aron madakpan kini sila. Naa kita’y mga nasikop, ug atong gi-confiscate ang ilang mga paninda. Ato silang gidala sa Police Station aron i-blotter.

LMP: Kon mo-usab gihapon ug paninda ang mga nadakpan, unsa man ang inyong buhaton?

PUB: The same process ang pagahimoon, sama sa pag-confiscate sa ilang mga tinda.

LMP: Akong namatikdan nga duna na’y pipila ka mga naninda ug isda ug utanon didto sa Sityo Ubos. Apan, daghan gihapong mga stalls nga not occupied.

PUB: As of now, ato silang gigam-an ug lugar para adto sila maninda. Almost 50% sa mga sidewalk vendors ang atoa na didto. In the morning, daghan na silang manindahay, but after 10 o’clock dili na mag-display ang uban kay hinay naman ang palit. Mobalik sila inig ka hapon, kay daghan na man pod ang mamalit nga mga customer. Nag-awhag pod kita sa mga katawhan sa Dakbayan sa Tagbilaran, nga adto mamalit sa Sityo Ubos aron ato pod silang matabangan.

LMP: So far, sa pagbalhin sa mga vendors didto sa Sitio Ubos, aduna ba’y mga reklamo nga mitim-aw, pananglit, nga medyo nagamyan sila sa ilang kita?

PUB: Yes, aduna’y mga reklamo tungod kay ang traffic sa tawo dihang dapita gamay lang gyod. Mostly, buntag ug dapit sa mga alas singko sa hapon ang dako-dako nilang kita kay daghan man ug tawo nga mangagi sa maong lugar. Very positive pod mi nga sa dili madugay mahimong malampuson ang maong programa sa pagbalhin sa mga sidewalk vendors sa Sityo Ubos. Karon, basi sa among record, nitaas na ang among collection didto. Nagpasabot kini nga hinay-hinay na silang naka-adapt sa bag-o nilang pwesto. Gisugdan na pod nato ang pagpa-gama ug comfort rooms aron ma-maintain ang sanitation sa area.

LMP: Usa sa mga nahisgutan sa wala pa molingkod sa pangatungdanan ang atong bag- ong Mayor, kining Southern Star. Dili kuno pasudlon ang maong sakyanan sa Integrated Bus Terminal. Wala ko kahibalo kon unsa ang hinungdan. Pero karon, nakasulod na sila. Nakahatag na ba sila sa mga requirements?

PUB: Yes, Sir Loy. Nakasulod sila last month. In fact, nakabayad na sila sa ilang monthly dues diha sa terminal.

LMP: Dili ba congested ang atong terminal tungod sa daghang sakyanan sa Southern Star?

PUB: Dili, kay 6 units lang ang among gi-allow nga mo-parking diha. Ang uban nilang sakyanan didto magpundo sa ilang garahe.

LMP: Duna ako’y na-istorya sa una pa, mi-reklamo siya nga hilabihan kunong daghana ang Southern Star, ni hinay ang ilang kita sa ilang sakyanan.

PUB: Sa akong na-obserbahan, ang Southern Star molarga 30 minutes or less, mapuno man sila or dili. As far as the commuters are concerned, mas advantageous kini sa ilang part kay dili sila maghulat ug dugay.

LMP: Naa po’y usa ka problema, kanang mga pasahero nga magdala ug bag, unya pag- abot sa terminal, naa’y mosugat, ang usa mohawid sa wala, ang usa sa tuo. Ang pasahero maglibog na kon asa paingon ang iyang bag. Nasulbad na ba na?

PUB: Nasulbad na. Ang atong gihimo sa IBT karon, usa ra ka entrance ang atong gi- provide. Inig sulod sa pasahero, dili diretsong makaduol ang mga dispatcher kay ato mang gibutangan ug linya. Makapili ang mga commuters kon asa sila mosakay. Dili na gubot tungod sa sistema nga atong gibuhat.

LMP: Kumusta ang plano sa miagi, nga maghimo ug seaport sa Manga?

PUB: Actually, last year natukod na ang maong seaport. Naa na’y existing structure, apan dili pa operational.

LMP: Atong balikan ang IBT ug ang Central Market, kadtong problema sa mga pwesto, nasulbad na ba?

PUB: After our inventory sa tanang stalls, nag-create kita ug Market Committee. Naa’y mga pwesto nga katulo o ka-upat na-transfer gikan sa tinuod nga tag-iya kay gibaligya. Amo silang giingnan nga once lahi na ang magtinda without informing us, automatically, the stall is subject for bidding. And, if for three months dili makabayad sa abang, among i-cancel ang ilang ownership sa stall.

LMP: Usa sa akong nahibaw-an sulod sa daghang mga katuigan, nga ang public market dili gyod matawag nga usa ka source of income, tungod kay sige ug abuno ang Syudad. Now, mao ba gihapon ang nahitabo?

PUB: By next year, usa sa atong plano nga kinahanglan nga mo-generate gyod ta ug income.

LMP: Sa imong administrasyon karon as Market Administrator, mao na ang imong tumong? Ang pag-generate ug funds for operational cost?

PUB: Yes, among paningkamotan nga aduna’y revenue nga makuha, aron atong magamit sa maintenance ug operation. In fact, karon naa kita’y significant increase compared last year. Kon ayuhon lang pagdala, and then ma-kolekta ang tanang kolektahonon, aduna gyod ta’y masulod sa atong panudlanan.

LMP: Kining problema dili man gyod mahurot pagsulbad tanan. Pagkakaron, Market Administrator Jun, unsa’y numero unong problema nga wala pa nimo masulbad?

PUB: Usa sa atong problema karon kining pag-revamp sa atong drainage ug comfort rooms. Aduna na kita’y recommendation nga gihimo, ang atong program of works, ato nang gipasa para sa rehabilitasyon.

LMP: Unsa ang imong panapos?

PUB: Daghan kaayong salamat sa panahon nga imong gihatag. Ang mensahe nako ilabi na sa atong mga vendors, cooperation lang ang among gikinahanglan aron mahimong malambuon ang atong negosyo, ug ang Dakbayan sa Tagbilaran.

I have no doubt that Jun Besa is doing his best to be equal to the task at hand; although I noticed something noteworthy: he is more religious than when he was yet a student at Divine Word College. He texts me with passages from the Bible, which never fails to stir up my mind regarding his honesty and trustworthiness. If this is an indication that he is incorruptible, then Mayor Baba Yap must have made a good choice in him.

(Website: www.loypalapos.com; email: loy.pal@gmail.com; cellphone: 09498345957)